Ορολογία Βιωσιμότητας
Γλωσσάριο Εννοιών και Ορισμών
Επιμέλεια:
Κωνσταντίνος Καρατσώλης, Δικηγόρος, Υπ. Δρ.
Συνεργάτιδα Έργου:
Ιφιγένεια Τσακαλογιάννη, Δικηγόρος, ΜΔΕ Δ. Περιβάλλοντος, MSc Climate and ICT
Πρόλογοι:
• Δημήτριος Βασιλειάδης, Σύμβουλος Επικρατείας
• Εμμανουέλα Δούση, Καθηγήτρια ΕΚΠΑ, Διευθύντρια της έδρας UNESCO για την Κλιματική Διπλωματία
Συγγραφείς:
• Ιωάννα Βασιλοπούλου, Δικηγόρος, ΜΔΕ Δ. Περιβάλλοντος
• Ελευθερία Βολάκη, Δικηγόρος, ΜΔΕ Δ. Περιβάλλοντος
• Ευαγγελία Κολοβέντζου, Δικηγόρος, LL.M. in Law and Sustainability
• Αθηνά Μιχαλακέα, Δικηγόρος, Υπ. Δρ. Πανεπιστημίου του Λονδίνου
• Μανώλης Χατζηδάκης, Δικηγόρος
Εκδόσεις: Νομική Βιβλιοθήκη, 2023
Ορολογία Βιωσιμότητας
Γλωσσάριο Εννοιών και Ορισμών
Επιμέλεια:
Κωνσταντίνος Καρατσώλης, Δικηγόρος, Υπ. Δρ.
Συνεργάτιδα Έργου:
Ιφιγένεια Τσακαλογιάννη, Δικηγόρος, ΜΔΕ Δ. Περιβάλλοντος, MSc Climate and ICT
Πρόλογοι:
• Δημήτριος Βασιλειάδης, Σύμβουλος Επικρατείας
• Εμμανουέλα Δούση, Καθηγήτρια ΕΚΠΑ, Διευθύντρια της έδρας UNESCO
για την Κλιματική Διπλωματία
Συγγραφείς:
• Ιωάννα Βασιλοπούλου, Δικηγόρος, ΜΔΕ Δ. Περιβάλλοντος
• Ελευθερία Βολάκη, Δικηγόρος, ΜΔΕ Δ. Περιβάλλοντος
• Ευαγγελία Κολοβέντζου, Δικηγόρος, LL.M. in Law and Sustainability
• Αθηνά Μιχαλακέα, Δικηγόρος, Υπ. Δρ. Πανεπιστημίου του Λονδίνου
• Μανώλης Χατζηδάκης, Δικηγόρος
Εκδόσεις: Νομική Βιβλιοθήκη, 2023
Περίληψη
Η έννοια των στρατηγικών επενδύσεων και της fast-track διαδικασίας εισήχθη αρχικά με τον νόμο 3894/2010, που τις προσδιόρισε ως επενδύσεις με σημαντικά αποτελέσματα στη συνολική οικονομία της χώρας. Παράλληλα διευκρινίστηκε η ανάγκη θέσπισης νομικού πλαισίου με το οποίο θα καθίσταται δυνατή η ταχύτατη αδειοδότηση και υλοποίηση αυτών των επενδύσεων, των τόσο αναγκαίων κατά τη δύσκολη οικονομική συγκυρία στην οποία βρισκόταν τότε η χώρα. Ο στόχος ήταν να δημιουργηθεί φιλοεπενδυτικό περιβάλλον, να ξεπεραστούν διοικητικές στρεβλώσεις και καθυστερήσεις, και να υπάρξουν παράλληλες εγγυήσεις προς τον σκοπό της ασφάλειας δικαίου. Το αρχικό πλαίσιο ανέθετε στην “Ελληνική Εταιρεία Επενδύσεων Α.Ε.” Enterprise Greece” την αξιολόγηση επενδυτικών σχεδίων και την υποβολή εισήγησης περί της στρατηγικότητας τους στη Διυπουργική Επιτροπή Στρατηγικών Επενδύσεων (ΔΕΣΕ). Η τελευταία, ως διφυές κυβερνητικό αλλά και διοικητικό συλλογικό όργανο, αποτελούμενο από τους καθ’ ύλην αρμόδιους υπουργούς, εξοπλίστηκε με αποφασιστική αρμοδιότητα για την υπαγωγή επενδυτικών σχεδίων στο θεσμικό πλαίσιο των στρατηγικών επενδύσεων. Το αρχικό πλαίσιο όμως εμπεριείχε διατάξεις περί παρεκκλίσεων, ένα ειδικό δίκαιο σε πρωτόλεια μορφή, ενώ προέβλεπε ειδική δωσιδικία για διαφορές εκ στρατηγικών επενδύσεων, απευθείας στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Περιείχε παράλληλα διατάξεις περί αναγκαστικής απαλλοτρίωσης υπέρ στρατηγικών επενδύσεων.
Μετά την εισαγωγή στην έννομη τάξη του νόμου 3986/2011, με τον οποίο καθορίστηκε για πρώτη φορά νομικό πλαίσιο για την ωρίμανση, χωροθέτηση και αδειοδότηση, επενδύσεων σε ακίνητα του Δημοσίου (της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου νοουμένης), για πρώτη φορά καθορίστηκαν χρήσεις γης σε τέτοιες αναπτύξεις, ενώ υπήρξε πρόβλεψη για συγκεκριμένο νομικό εργαλείο με μορφή προεδρικού διατάγματος (ΕΣΧΑΔΑ). Σύντομα έγινε σαφές ότι το εύτακτο νομικά και διοικητικά, αλλά και αναγκαίο για την προσέλκυση ιδιωτικών στρατηγικών επενδύσεων και την ασφάλεια δικαίου , θα ήταν να υιοθετηθεί από το νομοθέτη ανάλογη διαδικασία.
Έτσι, με τον Ν. 4146/2013 επιχειρήθηκε η πρώτη και πολύ ουσιαστική τροποποίηση του αρχικού Ν. 3984/2010. Με αυτήν εισήχθη επιπλέον η διαδικασία χωροθέτησης στρατηγικών επενδύσεων με προεδρικό διάταγμα (ΕΣΧΑΣΕ) και με αναλογική χρήση των περί ΕΣΧΑΔΑ διατάξεων. Συστάθηκε επίσης στο υπουργείο Ανάπτυξης η Γενική Διεύθυνση Στρατηγικών Επενδύσεων, ως κεντρική αδειοδοτική αρχή για τις στρατηγικές επενδύσεις, είτε μετά την έκδοση προεδρικού διατάγματος ΕΣΧΑΣΕ και Κοινής Υπουργικής Απόφασης Χωροθέτησης ή Πολεοδόμησης, είτε με απευθείας έκδοση πολεοδομικών και συναφών αδειών σε επενδυτικά σχέδια που δε χρήζουν χωροθέτησης.
Παράλληλα, με το άρθρο 8 του Ν 4447/2016 αρμοδιότητας Υπουργείου Περιβάλλοντος τα ΕΣΧΑΔΑ και ΕΣΧΑΣΕ συμπεριλήφθηκαν στα Ειδικά Χωρικά Σχέδια, ως εργαλεία ειδικού χωροταξικού σχεδιασμού, μεταξύ άλλων. Με το Ν. 4608/2019, η Διοίκηση αξιοποιεί πλέον την εμπειρία από τη λειτουργία του θεσμικού πλαισίου των στρατηγικών επενδύσεων, το ενδιαφέρον των επενδυτών αλλά καταγράφει και την ανάγκη για βελτίωση του πλαισίου.
Πρόλογος Επιμελητή
«Η μεγαλύτερη πρόκληση της εποχής μας είναι να γίνουμε η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος στον κόσμο μέχρι το 2050», αναφέρεται στο προοίμιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, της σημαντικότερης ίσως εξαγγελίας τωρινής και ειδικά μελλοντικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η κλιματική ουδετερότητα συνίσταται σε αντιστάθμιση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου με τεχνολογία και ενέργειες μηδενικού περιβαλλοντικού αποτυπώματος, με στόχο την μακροπρόθεσμα απόλυτη εκμηδένισή τους. Βλέποντας συνεχώς τις επιπτώσεις των έντονων καιρικών φαινομένων γύρω μας, οι νέες έννοιες που ακούμε σε καθημερινή πλέον βάση αυξάνονται, με φράσεις όπως «κλιματική αλλαγή», «κλιματική κρίση», «κλιματική ουδετερότητα», «πράσινη μετάβαση» να αποτελούν πλέον μέρος της ζωής μας.
Έννοιες οι οποίες προέρχονται από διαφορετικά επιστημονικά πεδία, συναντώνται, αλληλοσυμπληρώνονται, γίνονται αντικείμενο συζήτησης και επιστημονικής ανάλυσης και καταγράφονται σε κανονιστικά κείμενα, αποκτώντας δεσμευτική ισχύ, αλλά και ειδικότερες επιστημονικές έννοιες όπως οι «κλιματικές προσφυγές», «Πόλεις των 15 λεπτών» και το “greenwashing” αρχίζουν να εμφανίζονται εντονότερα, επηρεάζοντας και διαμορφώνοντας την σύγχρονη πολιτική. Μετά την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία ψηφίστηκε ο πρώτος Ευρωπαϊκός Κλιματικός Νόμος, καθιστώντας υποχρεωτική την εφαρμογή της κλιματικής πολιτικής στον δρόμο για την «κλιματική ουδετερότητα» μέχρι τα μέσα του 21ου αιώνα. Ίσως για πρώτη φορά στην ιστορία των λαών της Ευρώπης λοιπόν, θα πρέπει να υπάρχει αφύπνιση, ενημέρωση και συμμετοχή αφενός για ζητήματα εξειδικευμένης γνώσης για επιστημονικά θέματα που αποτελούν αντικείμενο των πλέον ειδικών, και αφετέρου για αποφάσεις και κανονιστικά κείμενα που αναμφισβήτητα θα αλλάξουν την κουλτούρα και τον τρόπο ζωής μας τις επόμενες δεκαετίες.
Υπό αυτό το πρίσμα, ο επιστημονικός κόσμος, πέραν της έρευνας και καταγραφής, θα πρέπει να υποβοηθήσει την προσπάθεια ενημέρωσης και αφύπνισης του Ευρωπαίου πολίτη, κωδικοποιώντας και εξηγώντας έννοιες και αναλύοντας τις απαιτούμενες διαδικασίες, μεταφράζοντας για όλους τους πολίτες και ιδίως για αυτούς του μέλλοντος έννοιες που θα διαμορφώσουν νέες αξίες για τον άνθρωπο και την καθημερινή ζωή του την επόμενη περίοδο.
Έτσι, θεωρούμε ότι ένα πρώτο βήμα είναι η δημιουργία ενός «λεξικού Βιωσιμότητας» ή γλωσσαρίου, για την εισαγωγή σε αυτό το νέο κόσμο των εννοιών και των όρων προς το σκοπό ανάγνωσης και κατανόησης της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και των βασικών εννοιών που αφορούν την κλιματική αλλαγή, τη βιωσιμότητα (sustainability) και την κλιματική ουδετερότητα. Οι πρώτες εγγραφές φυσικά μελλοντικά δύνανται να ενισχυθούν, οι καταγραφές των ερμηνειών να εξειδικευτούν, να συμπληρωθούν και να μεταβληθούν, αναλόγως της επιστημονικής εξέλιξης και των συνεχώς μεταβαλλόμενων πραγματικών συνθηκών. Στόχος, σε κάθε περίπτωση, είναι να ξεκινήσει η δημιουργία ενός «οδικού χάρτη εννοιών» για την εκπαίδευση και την αναγκαία κατάρτιση όλων μας με τις έννοιες και τις διαδικασίες που θα αποτελέσουν απαραίτητο στοιχείο της ζωής μας.
Πιστεύουμε ακράδαντα ότι η ικανότητα κατανόησης των εννοιών και η ενημέρωση των πολιτών είναι πρωταρχικής σημασίας για την αποδοχή της αλλαγής που ήδη συντελείται και την συμμετοχή στην προσπάθεια για την επίτευξή της, με στόχο τη διασφάλιση ενός υγιούς και ασφαλούς μέλλοντος για τον άνθρωπο.
Επιμέλεια
Συνεργάτιδα Έργου
Συγγραφείς
Περιεχόμενα